30 stycznia 2018 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.

- Ustawa przywraca normalność i jest faktycznym pokazaniem wewnątrzspołecznej, polskiej solidarności - mówi wtedy prezydent Andrzej Duda. Wyraził przekonanie, że przyzwyczaimy się do nowych realiów, podobnie jak jest w innych krajach Unii Europejskiej, np. w Niemczech czy w Austrii, gdzie sklepy są zamknięte w niedziele.

Cieszył się, że małe sklepiki prowadzone przez rodziny będą mogły funkcjonować, jeżeli sami detaliści zechcą stanąć za ladą. - Natomiast tam, gdzie pracownicy są zatrudniani w handlu, tam niedziela ma być dniem wolnym od pracy, tak, aby mogli oni spędzić czas z rodziną - mówił Andrzej Duda.

Projekt ustawy, z poparciem ponad 500 000 Polaków, trafił do Sejmu jako inicjatywa obywatelska autorstwa Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej, w którego skład wchodzi m.in. NSZZ "Solidarność". Jego droga była zawiła, w międzyczasie wiele się w samej ustawie zmieniło.

Ostatecznie przepisy weszły w życie 1 marca 2018 r., a pierwsza niedziela z ograniczeniem handlu była 11 marca tego samego roku. Zgodnie z zapisami ustawy, handel w niedziele był stopniowo ograniczany - początkowo do dwóch niedziel w miesiącu w 2018 r., a następnie do jednej niedzieli w 2019 r. Od 2020 r. obowiązuje zakaz handlu w niedziele – sprzedaż stacjonarna jest dopuszczona tylko w siedem niedziel w roku.

Wyjątki w ustawie o zakazie handlu

Najwięcej emocji wciąż budzą wyjątki w ustawie, dopuszczające możliwość otwierania sklepów w niedziele. Tych wyjątków jest aż 32. Dotyczą one np. aptek oraz stacji paliw – zaliczanych do placówek usługowych, wykonujących prace konieczne ze względu na ich „użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności”. Sprzedaż w ostatnim dniu tygodnia zgodnie z prawem mogą prowadzić również m.in. placówki pocztowe, kwiaciarnie, zakłady lecznicze dla zwierząt, sklepy z pamiątkami, kioski, piekarnie, cukiernie, lodziarnie, skupy produktów pochodzenia rolnego, hurtownie farmaceutyczne, punkty z towarami z automatów, stoiska z wieńcami, zniczami i kwiatami przy cmentarzach, placówki na dworcach, strefy wolnocłowe itp.

Z wyjątków nie mogą korzystać wielkie sieci, stąd pojawiają się różne pomysły na obejście ograniczeń (placówki pocztowe, wypożyczalnie sprzętu sportowego, czytelnie czy punkty medyczne). To poskutkowało nowelizacją ustawy. Od 1 lutego 2022 r. nastąpiły zmiany w zasadach dotyczących handlu w niedzielę. Nowelizacja wprowadziła zmiany dotyczące m.in. placówek pocztowych. Obecnie zakaz handlu w niedzielę nie dotyczy tylko placówek pocztowych w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe. Oznacza to, że przeważająca działalność przedsiębiorcy chcącego powołać się na ten wyjątek musi polegać na świadczeniu usług pocztowych (np. przyjmowaniu, sortowaniu, doręczaniu przesyłek pocztowych).

Co więcej, ustawa zmieniająca szczegółowo określa jak należy interpretować działalność przeważającą. Po wejściu w życie nowelizacji, w przypadku kwiaciarni lub placówek handlowych prowadzących handel pamiątkami lub dewocjonaliami, handel prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych, placówek pocztowych, piekarni, cukierni, lodziarni oraz placówek gastronomicznych o przeważającej działalności będzie można mówić, jeżeli ten rodzaj przeważającej działalności wskazany został we wniosku o wpis do rejestru REGON. Dodatkowo, ta działalność musi być faktycznie wykonywana w danej placówce handlowej i stanowić co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej.

By dodatkowo utrudnić wykorzystywanie wyjątków, ustawodawca wprowadził obowiązek prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży z podziałem na przychód z działalności podlegającej wyłączeniu z zakazu handlu w niedzielę oraz przychód z pozostałej działalności. Jest to niestety kolejna ewidencja, którą będą zobligowani prowadzić przedsiębiorcy, oprócz m.in. ewidencji podatkowych.

Ustawodawca zezwolił również na korzystanie przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność wyłącznie osobiście na korzystanie z nieodpłatnej pomocy małżonka, dzieci, rodziców, macochy, rodzeństwa, wnuków i dziadków. Jest to de facto usankcjonowanie sytuacji, które w rzeczywistości bardzo często miały miejsce.

Ważny wyrok dla zakazu handlu

24 lutego 2023 r. sąd rejonowy w Jeleniej Górze, II Wydział Karny, wydał ważny wyrok dotyczący ograniczenia handlu w niedziele. Sąd podzielił opinię Od początku twierdziłem, że skorzystanie z niektórych z nich [wyjątków - przyp. red.] nie wymagało, by działalność upoważniająca do handlu w niedzielę była działalnością przeważającą – uważa adwokat Dawid Suszyński. Jak mówi wyjątki dotyczą także wypożyczalni sprzętu sportowego lub wypożyczalni książek. - Według opinii prawnej przygotowanej przez naszą kancelarię w październiku 2021 r., jednym z takich wyjątków jest ten dotyczący działalności wypożyczalni sprzętu sportowego – tłumaczy adwokata Dawida Suszyńskiego, według którego skorzystanie z niektórych z nich wyjątków w ustawie nie wymaga, by działalność upoważniająca do handlu w niedzielę była działalnością przeważającą. Dotyczy to między innymi wyjątku przewidzianego dla podmiotów prowadzących wypożyczalnie sprzętu sportowego, czy wypożyczalnie książek.

Daje to podstawę do prowadzenia sprzedaży w sklepach będących jednocześnie wypożyczalniami. Można przypuszczać, że na tym wyroku będzie chciało bazować co najmniej kilka dużych sieci handlowych. Zawirowań i pomysłów w sprawie handlu w niedziele będzie więc zapewne jeszcze wiele.

Zdjęcie: Kancelaria Prezydenta RP